Horacy

Horacy, Quintus Horacius Flaccus (65 r. p.n.e. – 8 r. p.n.e.)

Najsławniejszy liryczny poeta Rzymu urodził się w Wenuzji, na południu Italii. Był synem wyzwolonego niewolnika, który posiadał pewien majątek i zapewnił synowi wykształcenie godne syna senatora. Uczył się w Rzymie i Atenach. Kiedy przebywał w Atenach włączył się do trwających tam walk w obronie wolności republikańskich. Po klęsce pod Filippi został zrujnowany. Do Rzymu powrócił do w 41 r.p.n.e. kiedy ogłoszono amnestię. Tam zaprzyjaźnił się z Wergiliuszem, który wprowadził go w kręgi Mecenasa.  Niewielka posiadłość w Górach Sabińskich pozwoliła mu poświęcić się całkowicie literaturze. Odgrodzony od świata, popijając dobre wino i medytując w spokoju, oddawał się pisaniu wierszy.

Horacjańska filozofia życia to złoty środek, czyli połączenie epikureizmu (przyjemność) ze stoicyzmem (cnota). Należy cenić w życiu rozum, sprawny umysł, dopisujące zdrowie i pogodną starość. Należy żyć w zgodzie z naturą i brać od świata tyle ile jest nam potrzebne. Jeżeli będziemy żyć w ten sposób będziemy spokojni, opanowani i szczęśliwi.

Ulubionymi tematami liryki Horacego były: miłość, wesołe biesiady, przyjaźń, refleksje filozoficzne. W wierszach zwracał się do konkretnych lub fikcyjnych osób. Jego stroficzne pieśni recytowano lub śpiewano przy akompaniamencie liry lub fletu. Horacy swoją twórczość rozpoczął  epodami (strofa, w której wers drugi jest krótszy od pierwszego). Nieco później powstały Satyry. Satyra była wynalazkiem rzymskim, choć i w poezji greckiej nie brakowało utworów ośmieszających i piętnujących jakieś postacie i zjawiska. Dwie księgi satyr wyróżniają się znakomitym rzemiosłem literackim, niezwykłą ostrożnością obserwacji, a zarazem spokojem i umiarkowaniem w krytyce. Poeta nie jest surowym sędzią, lecz śmiejąc się mówi prawdę o świecie.

Najważniejsze dzieła Horacego to Pieśni (Carmina). Napisał jeszcze Listy a pod koniec życia także List do Pizonów (Sztuka poetycka), który jest wykładem sztuki sztuki poetyckiej. Homer przedstawia stanowisko zgodne z ogólnymi poglądami na sztukę i literaturę. Jest to manifest literacki twórców epoki augustowskiej. Poezja zdaniem Horacego powinna kierować się ładem, harmonią i spokojem. Powinna przedstawiać świat prawdopodobny i rozumny oraz uporządkowany. Jest to podstawa artystyczna, która w epokach późniejszych zyska miano klasycyzmu.

Cytaty z  listu:

  • Nie dość na tym by utwór był piękny, niech będzie wzruszający i niechaj, dokąd zechcecie, prowadzi duszę słuchacza
  • Początkiem i źródłem dobrego pisania jest mądrość
  • Ze znanych tylko słów składać będę wiersze, by każdy sądził, że to samo potrafi, a spróbowawszy napocił się wiele i trudził na próżno. Tyle znaczy układ i połączenie wyrazów, tyle godności zyskują słowa pospolite

Ze względu na temat liryki horacjańskie dzielą się na:

  • patriotyczno-obywatelskie,
  • refleksyjne,
  • biesiadne,
  • autotematyczne.

Ze względu na ukształtowanie monologu utwory te prezentują:

  • lirykę inwokacyjną (w 2 os.)
  • lirykę wyznania (w 1 os.)

Utwory

  • Pieśni (4 księgi)
  • Satyry
  • Pieśń Stulecia
  • Listy (2 księgi: List do Pizonów)

Przydatne cytaty

  • aurea mediocratis – złoty środek
  • carpe diem – chwytaj dzień
  • non omnis moriar – nie wszystek umrę
  • sapere aude – odważ się być mądrym
  • odi profanum vulgus et arceo – pogardzam nieoświeconym tłumem i unikam go

Horacjanizm

W epokach późniejszych wielu artystów nawiązywało do twórczości Horacego. Robili to tworząc podobnie jak Horacy, utwory o różnorodnej tematyce, które cechowało połączenie epikureizmu ze stoicyzmem, idea złotego środka, nawiązanie do potęgi i nieśmiertelności poezji, a wszystko to ubierali w prostą i doskonałą formę poetycką.

Na Horacym wzorowali się:

  • J. Kochanowski
  • Sz. Szymonowic
  • I. Krasicki
  • S. Trembecki
  • A. Naruszewicz
  • A. Mickiewicz

Toposy Horacego

  • exegi monumentum – wybudowałem sobie pomnik
  • non omnis moriar – nie wszystek umrę