Hezjod

Hezjod z Askry w Beocji, Hesiodos (VII w. p.n.e)

Grecki poeta, najwybitniejszy obok Homera. Syn zubożałego kupca beockiego, który przeniósł się z Kyme w Azji Mniejszej do Grecji, gdzie kupił ziemię i był rolnikiem. Autor 3 nowych rodzajów eposu:

• kosmogonicznego: Teogonia (wyd. polskie 1790r.), wyjaśniającego powstanie bogów, świata i ludzi, opisującego walki bogów z Tytanami i Gigantami oraz zwycięstwo kultu Zeusa. W rozbudowanym wstępie do Teogonii (wersy 1-116) metaforycznie opowiedział o początkach swojej twórczości. Opowiadał o Muzach zamieszkujących Helikon, które obdarowały go gałązką laurową, stworzył tym samym pierwowzór wszystkich opowieści o początkach powołania poetyckiego. Zasadniczą część dzieła (wersy 117-964) stanowią opowiadanie o powstaniu świata z Chaosu, walkach bogów, a kończy się rządami sprawiedliwego Zeusa.
• dydaktycznego: Prace i dnie (wyd. polskie  XVIII w.) utworu ma budowę łańcuchową, autor adresował do swojego brata Peresa, z którym procesował się o przypadająca mu część majątku, opisał w nim oparte na własnym doświadczeniu porady dotyczące  wykonywania prac rolniczych oraz zawarł  zasady uczciwego życia, którego główną wartością jest praca; według Hezjoda nie jest hańbą praca, lecz próżnowanie. Narrator sam opowiada o sobie i pragnie poprawienia warunków naturalnych poprzez uczciwą pracę na odziedziczonej ziemi, a nie przez procesy i przekupywanie sędziów. Utwór spełnia funkcję dydaktyczną, wstęp skierowany jest do Zeusa, opowieść o walkach bogiń: uczciwej, skłaniającej ludzi do współzawodnictwa, i nieuczciwej, kuszącej do waśni; mit o Prometeuszu i puszce pandory, opowieść o pięciu wiekach ludzkości.  W poemacie jest też pierwsza w literaturze bajka zwierzęca, o jastrzębiu i słowiku. Opowiada o brutalnej przemocy wobec utalentowanego, ale słabego poety, ale też jest ostrzeżeniem, nad sędziami czuwa Zeus, którzy garze złych a nagradza uczciwych.
• genealogicznego: Katalog niewiast (wyd. polskie 1790r.), w którym przedstawił rody powstałe dzięki związkom kobiet śmiertelnych z bogami, ten gatunek eposu znalazł wielu naśladowców wśród najwyższych warstw wywodzących swe pochodzenie od bogów.

Hezjodowi przypisywano także zachowane we fragmentach dzieło Cheironos hypothĂŠkai, zbiór wskazówek moralnych udzielanych przez Chirona, wychowawcę Achillesa. Dzieła Hezjoda ceniona za wartości wychowawcze.

Hezjod głosił, że Nie praca hańbi człowieka, lecz bezczynność, współcześnie określana jako moralny imperatyw pracy. W czasach nowożytnych twórczość Hezjoda była symbolem nowego, realistycznego spojrzenia na świat starożytny, rosnącego zainteresowania codziennym życiem i pracą prostych ludzi. Ten odmienny obraz antyku nazwano hezjodejskim aspektem starożytności.

Źródło: J.Maślanka (red.), Słownik pisarzy świata, Krakowskie Wydawnictwo Naukowe, Kraków 2008, s. 373.