Mit – definicja,funkcje, podziały

Mitologia – definicja

To zbiór mitów. Nie są to zwykłe baśnie, w przypadku starożytnych pełniły funkcje poznawcze, objaśniały niezrozumiałe zjawiska i przybliżały porządek świata. Początkowo miały jedynie formę ustną, toteż przekazywano je z pokolenia na pokolenie.

Mit – definicja

To opowieść, która wyraża i organizuje wierzenia danej społeczności, opowiada zwłaszcza o początkach świata, o powstaniu bogów i ludzi, o uczuciach, prezentuje historie wielkich rodów. To co niejasne, chwiejne, nieokreślone otrzymuje wyraz i kształt w opowiadaniu mitycznym lub w obrzędzie rytualnym. Bohaterami mitów są postacie obdarzone nadprzyrodzonymi umiejętnościami. To również opowieść o charakterze sakralnym (religijnym), odwołująca się w swoim przedstawieniu do odległej przeszłości.

Mit nie jest gatunkiem literackim ale spowodował powstanie eposu i tragedii. Z mitów swój początek wzięły też archetypy.

Funkcje mitów

  • poznawcza – umożliwiają interpretację zjawisk przyrody, np. burze z piorunami, następstwa pór roku
  • światopoglądowa – jako podstawa wierzeń religijnych
  • sakralna – poprzez powiązanie z kultem bóstw i rytualnych obrzędów, mity tworzyły więź społeczną, uświadamiały odrębność i tożsamość danej społeczności, określały obyczaje i tradycje
  • kulturotwórcza – inspirująca dla poetów, rzeźbiarzy, malarzy, architektów.

Podział mitów ze względu na temat

  • teogoniczne (greckie theos – bóg, gignomai – staje się, powstaje) – mity mówiące o bogach i bohaterach
  • antropogeniczne (greckie antropos – człowiek) – mity o narodzinach, życiu człowieka
  • kosmogoniczne (greckie kosmos – świat) – o powstaniu wszechświata
  • genologiczne(greckie genaologia – historia rodu, rodowód) – mówiące o historii narodów, np. mit rodu Labdakidów
  • o zjawiskach przyrody, ludzkich namiętnościach, pochodzeniu nazw.

Pierwszym utworem, w którym odnajdujemy uporządkowany i całościowy system wierzeń o powstaniu świata, bogach i herosach jest Teogonia Hezjoda.

Znaczenie mitów

  • dosłowne – opowiada o niezwykłych losach bohaterów,
  • symboliczne – mitologiczne postacie jako ważne cechy ludzi, bohaterów.

Spojrzenie na mity

  • archaiczna opowieść narracyjna, wyrażająca i organizująca wierzenia danej społeczności,
  • wypowiedzi modelujące wzory osobowe i wzory zachowań, które apelują do naszych emocji, uprzedzeń i przesądów.

Odmienne postrzeganie mitów na przestrzeni wieków

starożytność renesans oświecenie koniec XIX w.
Cesarz Hulian Apostata – mity jako boskie prawdy, dostępne tylko mędrcom

Epikurejczycy – mity jako zmyślone opowieści oparte na autentycznych wydarzeniach

Euhemeros z Messyny – bogowie jako zwykli ludzie, którzy mieli wielkie dokonania

 mit jako alegoria moralna, wyraz dążeń człowieka, często nawiązania do mitów w filozofii i sztuce ośmieszano mity, uznając, że przedstawiają wydarzenia, które nie mogły mieć miejsca Carl Gustaw Jung wprowadza pojęcie archetypu jako prawzorzec doświadczeń egzystencjalnych lub typowe wzorce zachowań objawiające się przez symbole, która składają się na mity, które stanowią odwzorowanie archetypów  ukrytych w ludzkiej podświadomości

Emil Durkheim – mit jako rytuał odwzorowujący sytuacje społeczne

Bronisław Malinowski – mit powiązany z wierzeniami i praktyką religijną u ludów prymitywnych

Funkcje mitów były odmienne w różnych okresach literackich. Szczególnie ważną rolę odgrywał mity w epoce renesansu w XVI w. i XVIII, w. kiedy to odżywały normy estetyczne antyku.

Wartość mitów bierze się stąd, że są synonimami ludzkich zachowań, stosunku ludzi do bogów i bogów do ludzi, wyjaśniają prawa rządzące światem i przyrodą, uczą pokory, wiary i miłości.