Mit o narodzinach świata

Tytuł: Mitologia
Podtytuł: Narodziny świata
Autor: Jan Parandowski

Teogonia (pochodzenie bogów) – genealogia bogów, czyli bogowie zyskują nieśmiertelność, zachowują wieczną młodość, dzięki spożywaniu nektaru z ambrozji.

Streszczenie mitu o narodzinach świata (kosmogonia)

Świat powstał z Chaosu złożonego z ziemi, ognia, wody i powietrza. Z chaosu wyłoniły się dwa potężne bóstwa: Gaja (Ziemia) i Uranos (Niebo). Ich dziećmi byli: Gigantowie (najstarszy Okeanos, a najmłodszy Kronos), Sturęcy (hekatonchejrowie) i Kiklopowie (cyklopi). Uranos widząc swoje okrutne i szkaradne potomstwo strącił je do Tartaru za wyjątkiem jednak Kronosa. Gaja znienawidziła za to męża i uknuła spisek z Kronosem, ten uzbrojony w żelazny sierp okaleczył ojca i  strącił go z tronu.  Z krwi Uranosa powstały trzy boginie zemsty Erynie. Wówczas zrodziło się nowe pokolenie gigantów i nimf. Rządy rozpoczął Kronos z  żoną Reją. Uranos wcześniej przeklął Kronosa: w przyszłości jego dzieci miały odebrać mu władzę. Aby tego uniknąć Kronos kolejno pożerał swoje potomstwo. Reja ostanie swoje dziecko – Dzeusa, ukryła na ziemi, a mężowi dała do pożarcia kamień zawinięty w pieluchę. Dzeusem opiekowała się koza Amalteja (z jej złamanego rogu powstał róg obfitości, a ze skóry tarcza – egida). Gdy Zeus dorósł postanowił pokonać ojca. Poprosił matkę by dała mu środek wymiotny, a ten zwrócił połknięte dzieci: Posejdona, Hadesa, Herę, Demeter i Hestię.  Rozpętała się wojna pomiędzy Kronosem, który zajął góry Otrys a Dzeusem, który wraz ze sprzymierzeńcami zajął Olimp. Dzeus zwyciężył dzięki wydobytym z Tartaru sturękim i kiklopom, pokonał ojca wykutymi przez nich piorunami.  Potem rządził wraz z rodzeństwem, ożenił się ze swoją siostrą Herą. Dokonał także podziału władzy, sobie przydzielił niebo i ziemię wraz z Olimpem, Hadesowi podziemia, a Posejdonowi morza. Wkrótce jednak przeciwko Dzeusowi wystąpili giganci, synowie ziemi. Najstraszniejszy z nich był Tyfon, przeraził bogów tak bardzo, że uciekli do Egiptu i ukryli się pod postaciami różnych zwierząt. Jedynie Dzeus pozostał aby walczyć, pokonał Tyfona żelaznym sierpem i złożył pod skałami Sycylii.

Plan wydarzeń w micie

  1. Uranos zrzuca potomstwo do Tartaru (czeluści)
  2. Kronos pokonał ojca Uranosa, w walcem urodziły się trzy boginie zemsty Erynie, które połykał swoje dzieci
  3. Gaja zniosła na ziemię Kronosa
  4. Koza Amalteja wykarmiła Zeusa (róg obfitości)
  5. Walka między Kronosem a Zeusem o władzę trwa 10 lat
  6. Trucizna dla Kronosa, który wypluwa połkniętych bogów
  7. Hades – kraina umarłych
  8. Posejdon – morza i oceany
  9. Demeter – ziemia i urodzaje
  10. Hestia – ognisko domowe
  11. Hera – bogini nieba
  12. Hera i Zeus – małżeństwo, związek kazirodczy

Wnioski płynące z opisu stworzenia świata

  • walka o tron,
  • liczne zdrady,
  • pierwsi potomkowie bogów są szkaradni i potworni,
  • świat powstaje chaotycznie,
  • razem z bogami rodzi się ziemia.

Pytania sprawdzające

Fragmenty, w których ujawnia się podmiot mówiący: „a to mi rzekł…”, „mi dały …”, „we mnie tchnęły …”

Fragment pozwalający utożsamiać podmiot z autorem poematu:

„One kiedyś Hezjoda nauczyły pięknej

Pieśni, gdy pasł pod świętym Helikonem owoce

A to mi rzekły najpierw boginie, z Olimpii”

Opisz przedstawiony przez podmiot genezę poematu; wyjaśnij na czym polega jej nadnaturalny charakter: Początek poematu, w którym autor przedstawia się i wyjaśnia dlaczego rozpoczyna opowiadanie od powołania się na Muzy oraz zapowiada dalszą część utworu, w krótkim opisie bogów.

Wykaz mityczny charakter  utworu: Opiera się na tradycji. Uczy mądrości, umożliwia dostrzeżenie w ludzkiej egzystencji momentów przynoszących radość i szczęście.

Wskaż atrybuty poety, określ powierzone mu przez Muzy funkcje: Jednym z atrybutów jest to, że zostaje natchniony przez Muzy. Posiada zdolność mówienia głosem bogów.

Podmioty towarzyszące bogom ukazanym we fragmencie „Teogonii”

Zeus: egida

Hera: żółte sandały

Artemida: strzały

Hebe: żółty wieniec

Objaśnij symboliczne znaczenie boskich atrybutów: Atrybut Hery – złote sandały symbolizuje mądrość. Natomiast atrybut Hebe symbolizuje dostojeństwo. Symboliczne znaczenie strzał to mściwość. Egida zapewnia Zeusowi zwycięstwo.

Podaj i wyjaśnij epitety, którymi zostali obdarzeni bogowie:

Hera: można – najważniejsza, wspaniała

Atena: sowiooka – bogini mądrości

Posejdon: potrząsający ziemiami: pan mórz, oceanów

Temida: czcigodna – dostojna, uważna

Afrodyta: wabiąca spojrzeniem – piękna, urzekająca

Kronos: tajemny radca – inteligentny, doświadczony

Selena: jasna – rozświetlona

Helios: wiek – pan światła

Noc: czarna – nieprzenikniona, zła

Bóstwo stanowiące personifikację elementu przyrody: Noc.