Uniwersalizm mitów

Spis treści:

Nawiązania do mitów w literaturze

mit	nawiązania
Mit o Prometeuszu:	Dziady cz. III – A. Mickiewicz Grób Agamemnona – J. Słowacki Ludzie bezdomni – S. Żeromski Stary Prometeusz – Z. Herbert
Mit o Narcyzie	Pieśń o Narcyzie – Owidiusz Lalka – B. Prus Narcyz – M. Pawlikowska-Jasnorzewska
Mit o Orfeuszu i Eurydyce	Rehabilitacja – W. Szymborska Przez furie jestem targany jak Orfeusz … – J. Słowacki Tren XIV – J. Kochanowski
Mit o Dedalu i Ikarze	Oda do młodości – A. Mickiewicz Ikar – J. Iwaszkiewicz Wciąż o Ikarach głoszą – E. Bryll Dedal i Ikar – Z. Herbert
Mit o Syzyfie	Syzyfowe prace – S. Żeromski Mit Syzyfa – A. Camus
Mit o Tezeuszu:	Boska komedia – Dante Alighieri Do fraszek – J. Kochanowski Lalka – B. Prus Imię róży – U. Eco Sklepy cynamonowe, Sanatorium pod Klepsydrą – B. Schulz Proces – F. Kafka
Mit o Nike	Wczorajszemu – T. Gajcy Nike, która się waha – Z. Herbert Nike z Samotraki– Leopold Staff Nike – J. Lechoń Nike – M. Pawlikowska-Jasnorzewska

Wstęp do uniwersalnego charakteru mitów

Mity prezentują zachowania bogów, ludzi i herosów, które przetrwały i są aktualne do dnia dzisiejszego. W życiu codziennym stale mamy do czynienia z tematami opisanymi w mitach, np. miłość, zazdrość czy walka o władzę. Mity w całości były tworem ludzkiej wyobraźni, stąd też wszystko czego dotyczyły miało związek z człowiekiem. Prezentowały ludzkie postawy i zachowania, opowiadały o ludzkich pragnieniach i namiętnościach. Prezentowały tradycje i obyczaje ówczesnych ludzi. Dawały ludziom pełne i logiczny obraz otaczającego ich świata. Mity umożliwiają nam dziś poznanie kultury starożytnej Grecji. Powstałe w tym okresie utwory pełne są aluzji i odniesień do mitów. W późniejszych epokach wielokrotnie nawiązywano do tradycji antycznych. Z czasem dzieła z tego okresu, z uwagi na ich piękno, harmonię i ład zaczęto określać mianem klasycznych. Mity stały się także podstawą do powstania archetypów i toposów. Mianem archetypów określa się pradawne, niezmienne wyobrażenia, które tkwią w świadomości zbiorowej do dzisiaj, np. Narcyz jako obraz miłości własnej. Topos stanowi powtarzający się obraz i motyw, np. teatr, ikarowy lot.

Nawiązania do mitów w epokach późniejszych zawsze umożliwiały wyrażanie obecnej sytuacji człowieka. Niezależnie od momentu ich powstania na stałe funkcjonują w ludzkiej wyobraźni.

Wciąż o Ikarach głoszą – Ernesty Bryll

Autor opowiada o znanym obrazie Brueghla pt. Upadek Ikara w kontekście skłonności Polaków do wielkich chwilowych uniesień. Uważa je za wadę, gdyż w połączeniu z nieumiejętną oceną sytuacji nie przynoszą niczego dobrego. Podmiot liryczny mówi:

… nie gapić

trzeba się nam w Ikary, nie upadkiem smucić

– choćby najwyższy…

A swoje ucapić,

Czy Dedal, by ratować Ikara, powrócił?

Nike która się waha – Zbigniew Herbert

Jednym z ulubionych wątków Herberta jest mitologia grecka. Dzięki nim ukazuje współczesne konflikty w bardzo szerokiej perspektywie. Zniszczoną wojną Warszawę przyrównuje do zburzonej Troi. W wierszu młodzieńca idącego na wojnę chce ucałować grecka bogini zwycięstwa. Powstrzymuje się jednak, nie chce wystraszyć chłopca, który wkrótce zginie za ojczyznę.

Apollo i Marsjasz – Zbigniew Herbert

Herbert nawiązuje do słynnego zwycięstwa Apolla w konkursie muzycznym, nad sylenem Marsjaszem. Przeciwstawia sobie dwie kultury, jedną opartą na urodzie, a drugą na cierpieniu. Apollo jest reprezentantem zimnej, estetycznej harmonii, która wypada blado, w porównaniu z ludzkim cierpieniem.

Zakończenie do uniwersalnego charakteru mitów:

Mity stanowiły podstawę dla literatury i sztuki antycznej. Obecnie nie traktuje się ich od dawna jako wierzeń religijnych. Uznawane są raczej za opowieści o symbolicznym znaczeniu, które dawały ludziom możliwość interpretowania otaczającego ich świata i siebie samych. Ich tworzenie przypisywano kulturom pierwotnym, ale nie jest to prawdą. Nawet współcześnie w kulturze tworzą się mity, ale tym razem bardziej na potrzeby filmów. Wystarczy wspomnieć o najnowszym filmie Jamesa Camerona, pt. Avatar, w którym obserwujemy przepiękną rajską krainę. Poprzez swój metaforyczny język mity przekazują nam wiele trafnych prawd i uogólnień.