Miejsce i znaczenie Biblii w kulturze i literaturze

Biblia jest fundamentem nowożytnej kultury europejskiej. Obecność tradycji biblijnej to jeden ze znaków wspólnoty naszego świata. Wszystkie narody, które znalazły się w polu oddziaływania chrześcijaństwa, musiały ustosunkować się do treści zawartych w Starym i Nowym Testamencie. Proces przyswajania i polemika z tradycją biblijną określają w dużym stopniu dzieje kultur i literatów poszczególnych narodów.

Biblia miała i ma ogromny wpływ na ludzi, którzy się z nią zetknęli. W ciągu prawie 3000 lat jej istnienia oddziaływała na kulturę i to na kilku płaszczyznach:

RELIGIJNEJ:

  • Stanowi sacrum dla wyznawców dwóch religii: chrześcijaństwa i judaizmu.
  • Jest autorytetem religijnym.
  • Ujawnia liczne boże tajemnice.
  • Kształtuje i umacnia ludzką wiarę w Boga, który jest początkiem i końcem wszystkiego.
  • Udowadnia, że tam gdzie nie sięga ludzki rozum, wiara czyni cuda.
  • Dla Boga nie ma rzeczy niemożliwych, przedstawia go jako Stwórce i uosobienie miłości i sprawiedliwości.
  • Mówi o obecności Boga na ziemi i o jego działaniu.

MORALNEJ:

  • To źródło konkretnych postaw ludzkich, wzorców osobowych.
  • Przedstawia ponadczasowe wzory postępowania.
  • Ustanawia kodeks moralny.
  • Określa i postanawia odróżnić to co dobre, od tego co złe, kształtując w ten sposób wnętrze człowieka.
  • Daje odpowiedzi na nurtujące człowieka pytania egzystencjalne, określa sens ludzkiego istnienia i mówi o tym co nas czeka po śmierci.

KULTUROWEJ:

  • Biblia jest podstawą kultury europejskiej.
  • Wprowadza konkretną wiedzę o świecie i sposobie, w jaki został stworzony. Odpowiada na pytania, które od zarania dziejów stawiała sobie ludzkość.
  • Mówi o sposobie życia, zwyczajach, postawach, kulturze ludzi antyku, a nawet o tym co jest dobre a co złe (kodeks normujący).
  • Jest natchnieniem dla myślicieli, twórców literatury i sztuki wszystkich epok na całym świecie
  • Jest tekstem ważnym pod względem literackim, niezwykle bogatym w przeróżne formy wypowiedzi, zawiera wiele anegdot, fabuł, motywów do których wciąż odwołują się twórcy.
  • Cechuje ją uniwersalizm.
  • W języku funkcjonują związki frazeologiczne zaczerpnięte z Biblii – jest źródłem stylizacji językowej.
  • Istnieje możliwość wielu interpretacji tego tekstu.

Biblia w kulturze

Według renesansowej legendy Platon i Mojżesz spotkali się w Egipcie. Miało to uzasadniać dążenie do wielkiej syntezy kultury greckiej, rzymskiej i hebrajskiej, która była marzeniem w XV i XVI w. W rzeczywistości wielki filozof i żydowski prawodawca należeli nie tylko do dwóch różnych światów, ale też do dwóch odległych epok historycznych, gdyż Platon żył na przełomie V i IV w. p.n.e., zaś Mojżesz wyprowadził Żydów z domu niewoli około 800 lat wcześniej.

Biblia odegrała szczególną rolę w rozwoju piśmiennictwa staropolskiego. Średniowieczna Europa stanowiła bowiem wspólnotę kulturową, w której Biblia była niepodważalnym autorytetem, jako zbiór pism sakralnych. Dla wyznawców judaizmu i licznych wyznań chrześcijańskich taką funkcję pełni nadal, jest pojmowana jako dzieło teandryczne (theos – bóg , aner, andros – człowiek). Biblia jest jednym z ważniejszych źródeł kultury europejskiej w sferach religijno-moralnej i twórczości. Natchnieniem wielu myślicieli, artystów i pisarzy, inspiracją literatury, rzeźby, malarstwa i muzyki. Dla literatury stanowi niewyczerpane źródło wzorów osobowych i postaw, fabuł, anegdot, wątków, motywów, symboliki, frazeologii i stylistyki.  Biblia funkcjonuje w kulturze, gdyż stanowiła (lub ciągle stanowi) księgę świętą, o czym mówi utrwalona w tradycji nazwa Pismo Święte.

Biblia jest źródłem

  • Myśli moralno-religijnej i filozoficznej rozwijanej lub podejmowanej polemicznie
  • Wzorów osobowych
  • Wątków i motywów fabularnych
  • Symboliki, metaforyki, frazeologii, rytmiki
  • Stylizacji gatunkowych